Geçici Vergi Nedir ve Nasıl Hesaplanır ?
Geçici Vergi Nedir?
Geçici vergi, halk arasında “peşin vergi” olarak da bilinen bir vergi uygulamasıdır. Bu vergi, ticari kazanç sahipleri (basit usulde vergilendirilenler hariç), serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yıl boyunca elde ettikleri kazançlar üzerinden, Gelir ve Kurumlar Vergisi’ne mahsup edilmek üzere üçer aylık dönemlerde hesaplanarak ödenir.
Pratik bir tanımla, geçici vergi, Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi için yıllık bazda hesap yapılmadan önce, yıl boyunca kazancın üçer aylık dönemlerde vergilendirilmesini sağlar. Bu nedenle geçici vergi, “peşin vergi” olarak anılmaktadır.
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Geçici vergi, üç aylık dönemlerde mükelleflerin kar/zarar durumu üzerinden kümülatif olarak hesaplanır. Her dönem hesaplanan geçici vergi, bir önceki dönemin tutarı beyannameden düşülerek tahakkuk eder, yani sadece ilave edilen kazanç üzerinden vergi ödenir.
Geçici Vergi Beyannamesi Nedir?
Geçici vergi beyannamesi, mükelleflerin üç aylık dönemlerde elde ettikleri kâr veya zararı beyan ettikleri bir belgedir. Bu belge vergi dairesine sunularak, geçici vergi ödemesini sağlar. Her dönem sonunda bu beyannamenin verilmesi zorunludur.
2024 Yılı Geçici Vergi Oranları Nelerdir?
2024 yılı için geçerli olan geçici vergi oranları, mükelleflerin türüne göre farklılık gösterir. Aşağıdaki tabloda, geçerli geçici vergi oranlarını bulabilirsiniz:
Vergi Türü | Oran |
---|---|
2024 Geçici Gelir Vergisi Oranı | %15 |
2024 Geçici Kurumlar Vergisi Oranı | %25 |
Finansal Kurumlar için | %25 |
Geçici Vergi Beyanı İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?
Geçici vergi beyannamesi verirken mükelleflerin durumlarına göre farklı belgeler sunmaları gerekebilir:
- Kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço esasına göre defter tutanlar: Gelir tablosu.
- İşletme hesabı esasına göre defter tutanlar: Hesap özeti.
- Serbest meslek kazanç defteri tutanlar: Serbest meslek kazanç bildirimi.
Geçici Vergi Ne Zaman Beyan Edilir ve Ödenir?
2024 yılı geçici vergi beyannamesi ve ödeme tarihleri aşağıdaki gibidir:
Dönem | Beyan ve Ödeme Tarihi |
---|---|
1. Dönem | 17 Mayıs |
2. Dönem | 17 Ağustos |
3. Dönem | 17 Kasım |
Geçici Verginin Eksik Beyanı Durumunda Ne Yapılır?
Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 120. maddesine göre, %10’u aşan bir tutarda eksik beyan edilen geçici vergi, re’sen veya ikmalen tarh edilir. Bu durumda vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanır. Beyanname süresi geçtikten sonra yapılan bu beyanlar için terkin işlemi yapılabilir, ancak gecikme faizi ve cezalar tahsil edilir.
Geçici Vergide İstisnalar Nelerdir?
Geçici vergi beyannameleri için gelir ve kurumlar vergisinde geçerli olan istisnalar ve indirimler uygulanır. Yani mükelleflerin gelir vergisi veya kurumlar vergisi beyannamelerinde yararlandıkları istisnalar, geçici vergi için de geçerlidir.
Geçici Vergiye Tabi Olan ve Olmayan Kazançlar
Geçici vergiye tabi kazançlar:
- Ticari kazançlar
- Serbest meslek gelirleri
- Kurumlar vergisi mükelleflerinin kazançları
Geçici vergiye tabi olmayan kazançlar:
- Zirai kazançlar
- Ücret gelirleri
- Menkul ve gayrimenkul sermaye iratları
- Diğer kazançlar ve iratlar
Geçici Vergi Dönemleri
2024 yılı için geçici vergi dönemleri şöyledir:
-
- Dönem: 17 Mayıs
-
- Dönem: 17 Ağustos
-
- Dönem: 17 Kasım
4. Dönem Geçici Vergi Kaldırıldı mı?
- geçici vergi dönemi, 26 Ekim 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı Kanun ile kaldırılmıştır. Bu nedenle, 2022 ve sonrasındaki yıllar için geçici vergi dört dönem yerine üç dönem olarak uygulanmaktadır.
Kimler Geçici Vergi Mükellefidir?
Ticari kazanç elde edenler, serbest meslek sahipleri ve kurumlar vergisi mükellefleri geçici vergi mükellefidir. Geçici vergi, mükelleflerin Gelir Vergisi veya Kurumlar Vergisi’nden mahsup edilir. Ödenen geçici vergiler, yıl sonunda beyan edilen Gelir veya Kurumlar Vergisi’nden düşülür.
Kimler Geçici Vergi Mükellefi Değildir?
Geçici vergi mükellefi olmayan kişiler şu şekildedir:
- Adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler
- Basit usulde vergilendirilenler
- Tasfiye sürecindeki kurumlar vergisi mükellefleri
- Ücret gelirleri elde edenler
- Menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri
2024 Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Geçici vergi kümülatif olarak hesaplanır ve her dönem önceki kazançlar düşülerek ilave kazanç üzerinden vergi ödenir. İşte örneklerle geçici verginin hesaplanışı:
Örnek 1: Gelir Vergisi mükellefi olan Ahmet Bey’in 2024 yılı kârları:
- Ocak-Mart: 2.000 TL
- Nisan-Haziran: 3.000 TL
- Temmuz-Eylül: 2.500 TL
- Ekim-Aralık: 4.000 TL
Ahmet Bey’in yıl içindeki toplam kazancı 11.500 TL olup, %15 oranında gelir vergisi uygulanır. Bu durumda Ahmet Bey’in ödemesi gereken toplam gelir vergisi 1.725 TL’dir. Ancak her üç aylık dönemde ödediği geçici vergiler mahsup edileceği için yıl sonunda herhangi bir ek ödeme yapmayacaktır.
Örnek 2: Kurumlar vergisi mükellefi olan ABC Ltd. Şti.’nin 2024 yılı kazançları:
- Ocak-Mart: 10.000 TL
- Nisan-Haziran: 15.000 TL
- Temmuz-Eylül: 20.000 TL
- Ekim-Aralık: 25.000 TL
Yıllık kazanç toplamı 70.000 TL olup, %25 oranında kurumlar vergisi uygulanacaktır. ABC Ltd. Şti. toplamda 17.500 TL kurumlar vergisi ödeyecektir. Ancak her dönem ödediği geçici vergiler bu tutardan düşülecektir.
Sonuç
Geçici vergi, vergi mükelleflerinin yıl boyunca elde ettikleri kazançlar üzerinden ödedikleri ve yıl sonunda Gelir veya Kurumlar Vergisi’nden mahsup edilen bir uygulamadır. Mükellefler, geçici vergi dönemlerini dikkatle takip ederek zamanında ödeme yapmalı ve yıl sonunda vergiden mahsup işlemini gerçekleştirmelidir.